مطالعات نزدیک به یک قرن نشان داده است که فعالیت بدنی منظم شامل تمرین ورزشی اثر محرک بر رشد وبلوغ جنسی دارد. از سوی دیگر نظراتی در مورد اثرات منفی تمرین ورزشی دردوران کودکی وبلوغ از جمله کندی رشد، تاخیر رشد استخوانی، تاخیر سن بلوغ و...در میان ورزشکاران نوجوان مطرح شده است. وجود نظرات متفاوت ومتناقض در این زمینه مشکلاتی را در ارزیابی نقش فعالیت بدنی وتمرین ورزشی در دوران رشد و بلوغ بوجود آورده است.

میزان فعالیت از ۵-۶سالگی تا اوایل یا میانه بلوغ افزایش، آنگاه طی دوران دوران بلوغ کاهش میابد. تغییرات بلوغ در فعالیت بدنی بیشتر به شدت فعالیت تا مدت یا تکرار ان مرتبط می باشد. کاهش فعالیت منظم در فعالیت های شدید و متوسط آشکار تر است. مردان به طور متوسط درتمام سنین از زنان فعال ترند. همچنین، مردان در اواخر بلوغ کاهش بیشتری درفعالیت بدنی منظم را تجربه می کنند

 ورزش برای تندرستی و شادابی جسمی و روانی افراد بخصوص نوجوانان بسیار مؤثر و ضروری است. شاید بتوان گفت که ورزش یک راه بسیار مناسب برای مبارزه با سستی و تنبلی است. از طرفی دوران بلوغ مرحله جهش رشد است. به این جهت دختران و پسران نوجوانی که ورزش و فعالیت بدنی بخش مهمی از برنامه و فعالیت های روزانه یاهفتگی آنها را تشکیل می دهد از لحاظ بدنی، تناسب اندام و آمادگی جسمی در سطح بالاتری قرار دارند. بسیاری از مسائل روانی نوجوانان در این سنین از قبیل رفتارهای تند و پرخاشگرانه، کم رویی، گوشه گیری و اعتماد به نفس پایین را می توان به وسیله شرکت در ورزشهای گروهی و فردی کاهش داد. ورزش مناسب سبب می شود که نوجوان در برابر مشکلات زندگی صبر و تحمل بیشتری داشته باشد. اگر نوجوانان به طور منظم شروع به تمرینات بدنی کنند و در واقع به ورزش کردن عادت کنند، در میانسالی گرفتار بسیاری از بیماریها از جمله دردهای ناشی از ضعف عضلانی و پوکی. استخوان نخواهند شد.

ورزش یک فاکتور مهم است که می تواند ترکیب بدنی فرد را تحت تأثیر قرار دهد  اما تأثیری در سایز، فیزیک و بلوغ و تکامل بیولوژیک ندارد.

بلوغ یعنی حرکت به سوی کامل شدن  و شامل درجات مختلف رشد جنسی می شود.

در حالی که رشد بیشتر به تغییرات سایز اندام ها گفته می شود.

شرکت در ورزشهای فردی و گروهی در دوران بلوغ بر تندرستی جسمی و روانی و حل مشکلات رفتاری فرد، مانند کم رویی، گوشه گیری، ‌ اعتماد به نفس پایین و پرخاشگری، تاثیر بسزایی دارد.

در دروان عادت ماهانه نیز انجام ورزش بخصوص ورزشهای سبک برای دختران و بانوان نه تنها مانعی ندارد، بلکه توصیه می شود. حتی انجام بعضی ورزش های سبک در دوران قبل از عادت ماهانه می‌تواند تا حدودی مشکلات جسمی و روانی آن دوره را کاهش دهد. بنابراین ورزش و تمرینات بدنی در دوران عادت ماهانه نه تنها ضرری ندارد بلکه سبب نشاط و سلامتی جسمی و روانی آنان می‌شود بنابراین در این دوران استراحت مطلق و ماندن در رختخواب ضرورتی ندارد و هر فرد می‌تواند کارهای روزمره خود را مانند رفتن به مدرسه، ‌ ورزشهای سبک و حتی بعضی ورزشهای سنگین را انجام دهد. ولی چیزی که باید به خاطر داشت این است که در دوران عادت ماهانه نباید به استخر رفت.

در دوران بلوغ پیاده‌روی، دو و ورزش‌هایی که همراه با حرکات پرشی و جهشی باشد. در افزایش تراکم استخوان نقش بسزایی دارند. کوتاهی یا بلندی قد به عوامل ژنتیکی بستگی دارد و ورزش در این زمینه نقش مهمی را ایفا نمی‌کند، ضمن این که تصور بسیاری از افراد که معتقدند ورزش در بروز بلوغ زودرس یا تاخیر در آن نقش دارد، ‌تصور غلطی است و زنان حتی در دوران قاعدگی نیز بدون هیچ گونه محدودیتی می‌توانند فعالیت ورزشی داشته باشند.

حرکات پرشی، جهشی و یا پیاده روی در دوران بلوغ سبب افزایش تراکم استخوان می‌شود و در نتیجه‌ این افراد زمانی که به سن میانسالی می‌رسند این توده استخوانی مانع از پوکی استخوان در آن‌ها می‌شود.

ورزش با وزنه‌های سبک در دوران قبل و زمان بلوغ برای دختران مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما ورزش‌هایی همچون وزنه‌برداری و پاورلیفتینگ برای کودکان و نوجوانان توصیه نمی‌شود، چون به صفحه رشد استخوانی آن‌ها آسیب می‌رساند. خانم‌هایی که در دوران یائسگی قرار دارند، از آنجایی که با مشکلات مهمی مانند پوکی استخوان و آرتروز مفصلی روبرو هستند، می‌توانند به انجام ورزش‌هایی مانند پیاده روی، دو آرام بپردازند. این ورزش‌ها در جلوگیری از پوکی استخوان موثر هستند. همچنین شنا در بهبود دردهای آرتروز مفصلی در افراد مسن نقش مهمی دارد و میزان پروفایل چربی و ریسک بیماری‌هایی همچون قند و عروق را کاهش می‌دهد.

نعیمه سپهری فر/ کارشناس ارشد مدیریت ورزشی/ هیات پزشکی ورزشی یزد